بازگشت
سه سال حکومت انتقالی ، اجراات وپيامد ها
محمد ولي محمد ولي


با به قدرت رسانيدن آقای کرزی بعد ازحادثهء يازدهم سپتامبر، تغييربزرگ درکشور همانارهائي اهالی شهر هاازستم دٌره وشلاق طالبان بود، امادرمجموع زنده گی مردم تغييرات ملموس وچشمگيری به ميان نيامده فقر، خانه بدوشی، جنگ وکشتارانسانها، کٍشت وقاچاق مواد مخدر، آدم ربائی، سمتگرائی، قوم پرستی، احيای مجددقوماندان سالاری، فسادبی سابقه اداری، جور برمردم وشيوع سريع مفاسد اخلاقی بدتر ازيکدهه قبل ادامه دارد. چيزيکه ميتوانست عامل اصلی غلبه برمشکلات گرددايجاد يک دولت قوی مرکزی باپايه های وسيع وبهبود ترکيب کارکنان دولت به جانب تکنوکرات ها، تحصيلکرده گان وکادرهای دارای تجربه وسابقه ای کاری ودلسوز وتوأم بادگرگونی مثبت به منظورايجاد يک اداره سالم بود. امابرخلاف حکومت مؤقت آقای کرزی بيشتربرقاچاقبران مواد مخدر، تروريستان وعناصرمخالف تمدن وعصری گرائی اتکاداشت يعنی پايگاه اجتماعی دولت برمبنای فساد ومفسدين استوار بوده وسکوی سياسی واجتماعی فوق العاده لرزان وبی ثبات داشت . ترکيب حکومت يک ترکيب ناجور، غير ضروری وناشی از رعايت ها، جور آمد ها، ملحوظات وسازشها درسطح زعامت بود. ترکيب انفرادی اعضای حکومت نه براساس معيارهای مسلکی، لياقت، فهم وآماده گی علمی وفنی بلکه بنابرملحوظات تنظيمی، سمتی وقومی استوار بود واين اصل بحيث يک ارث مانند رژيم های مورثی حفظ ميگرديد. ازاين سبب مخالفين اوضاع بخصوص تروريستان وسلاح بدستان مي توانستند به آسانی ازميان مردم سرباز گيری نمايند. اين حالت مولود ترکيب ناسالم وتصاميم ناقص کنفرانس بن است که نمی توانست ازملت افغان نماينده گی لازم وسالم نمايد، گوياسنگ تهداب اين عمارت رااز همان اول کج گذاشتند.
بابه ميان آمدن وضع جديد بعد ارسقوط طالبان يکبار ديگرکشور درحالت کشمکش فکری وعملی گرايشات پيشروی وعقبگرائی گير ماند. دولت مؤقت آقای حامد کرزی زيرنام امحای بنيادگرائی ايجاد گرديد که کشور های متمدن جهان صرفنظر از وزنه ونقش شان درسياست جهانی، درمبارزه باتروريزم وبنياد گرائی نقاط نظر منفعتی مشترک دريافته تحت همين عنوان ازدولت مؤقت افغانستان حمايت وپشتيبانی نمودند، امااين دولت ازلحاظ ترکيب وساختار وصلاحيت کاری نتوانست بحيث يک پديده فعال ضد بنياد گرائی وعوامل آن و مبارزه عليه تروريسم عمل نمايد. بنا برسطح روابط غرب بالخصوص ايالات متحده امريکا بابنياد گرائی طی ۲۵ سا ل گذشته دولت جديدالتشکيل ترکِبی ازبنياد گرايان رادرخود جاداد. آن بخش بنياد گرايان که درتحقق فيصله های « حاجی کمپ پشاور » حين ايجاد دولت عبوری اسلامی به سرکرده گی صبغت الله مجددی موفقيت بدست نياورده بودند ودرکشاکش قدرت کشور راويران نمودند درترکيب دولت جديد دست بلند داشتند ، بدين ملحوظ دولت مؤقت آغای کرزی عمدتاً ازترکيب بنياد گرايان، قاچاقچيان، بخشی از روشنفکران برگشته ازامريکا که باتنظيم های جهادی قسماً همنوائی داشتند تشکيل شد که نقش عناصروطنپرست وگروه های دارای اهداف ملی ودلسوزانه درآن ملموس نبود. ازاين سبب دولت مؤقت که با ادعای دموکراسی وتقابل با بنيادگرائی تشکيل شد، نمی توانست ازهمگرائی باجانب راست افراطی خوداری کندودرسياست خاطرخواهی آنان رارعايت نه نمايد. سلطه ای بنيادگرايان به زور قوماندان سالاری، فشارهای پی درپی درروند جاری کشوروحفظ حالت جنگی درولايات ومحلات، ترکيب جنگ سالاران درميان نماينده گان لويه جرگه ها همه مظهر تساند عميق زعامت دولت باليدر شپ بنياد گرايان بود. ناکامی حکومت مؤقت درتحقق وعده های سپرده شده از سياست های چند بٌعدی فاقد شکل معيين، تيم کاری آغای کرزی مشاورين تام الاختيار خارجی اش وعده ای ازسرکرده گان قبلی جهاد برمی خيزد که علی الرغم اميد های ديرينه مردم کارائی دولت درباز سازی کمپلکسی کشور طی سه سا ل گذشته درمقايسه باظرفيت های داده شده ازخارج به هيچ وجه قابل مقايسه نمی باشد . يکی از عدم مؤفقيت های آقای کرزی ناتوانی اودرازميان برداشتن درز ها وصف بندی های است که بنياد وحدت ملی کشور راآسيب پذير می سازد. ازاين جهت روند استحکام وحدت ملی وتطبيق حاکميت واحد درسراسرافغانستان وتبارز دولت بحيث مرکز اصلی قدرت باچالشهای جدی مواجه است که خلاف توقعات مردم وتعهدات پادرهوا. وطن عملاً به جزاير قدرت درحالت تقسيم باقيمانده است. باحفظ اينکه نيروی ريزرو فعا ل درعرصه نظامی، پوليس وامور دولت داری غرض بازسازی کشور درداخل وخارج افغانستان وجود داشت ودارد آغای کرزی بابی تفاوتی عمدی حاضر نگرديد مردم از اين حق مسلم شان که بايد درخدمت وطن قرار گيرد، بهره ور گردد. همان طوريکه بعد ازبميان آمدن دولت عبوری اسلامی آغای مجددی ازامتزاج اردو وپوليس دولت قبلی با نيروهای مسلح جهادی ممانعت بعمل آورده اردو وپوليس را منحل نمودند که تاکنون اثرات ناگوار آن باقيست، دراين مرحله ای داغ سياسی کشور از جوشش روشنفکران کارشناسان گذشته باکارمندان صاحب صلاحيت دولت مؤقت نيز جلوگيری صورت گرفت که بارسنگين اين مسئوليت رادولت مؤقت آغای کرزی دربرابر تاريخ وآينده کشور بدوش خواهد کشيد زيراضايعات وشاريده گی هادرهمه عرصه ها اعم ازاقتصاد، سياست، امور نظامی، امنيتی واداری ناشی ازهمين سياست بی بنياد وفاقد مسئوليت می باشد. سياست دورباش ازکادرهای ملی ناشی از ديکته بيرونی ها که می خواهند قشر جديدی ازکارمندان وفادار به خود راايجاد کنند باعث سالها تداوم حالت رنج آور موجود خواهد شد.
مردم افغانستان درقبال انتقا ل قدرت ازطالبان به حکومت مؤقت انتظار نوآوری های ماهمی وبنيادی رادرجهت بهبود وضع زنده گی شان داشتند زيرا بيش از۶۰کشور ومؤسسات جهانی تعهد کمک به افغانستان رادادند، ابرقدرت يکه تاز قرن بادست بازوپای دراز درامورمملکت مسلط گرديد باوعده های ظاهری وعملی ناشده سطح توقع مردم رادرحل مشکلات عديده وانباشته شدهء ناشی ازسياست برگردانی های خونين اودرافغانستان ازحد تعقل بالابرد درحاليکه به برآورده ساختن آن چندان پابندی نشان داده نشده است. حکومت ضعيف با ائتلاف چند گونه ومتضاد که دريک روند شديداً انحرافی وشبکه بندی های فسادی گير مانده حاميان خارجی دولت وسازمان های بين المللی رابه تشويش اندرساخت. قاچاق مواد مخدره رونق مزيد يافت وشبکه بندی های قاچاق باسهم شان دردولت بااطمينان ومصئونيت عمل ميکردند. برطبق گزارش مؤرخ ۲۲ سپتامبر۲۰۰۳ صندوق بين المللی پول اقتصاد افغانستان برترياک متکی شده تا۵۰%عوايد آن ازطريق قاچاق هيروئين تأمين ميگرديد. درراپور گفته شده بود که مقامات عاليرتبه دولتی دراين کار مصروفيت دارند ودرآينده جلوگيری از آن مشکل خواهد شد. طبق گزارش يک منبع ملل متحد ۴/۳حصه ای مواد نشه ئی دنيا درسا ل ۲۰۰۳ازافغانستان توليد شده اين کشور درزرع ترياک مقام اول رادارد.
برطبق راپور ملل متحد درماه نوامبر سا ل جاری ( ۲۰۰۴ ) به مقدار ۶۴% درکشت ترياک درافغانستان افزايش بعمل آمده طی همين سا ل ۸۰% موادنشه ئی جهان درافغانستان توليد گرديده است. روزنامه ای نيويارک تايمز درشماره مورخ۱۹ نوامبر ۲۰۰۴ ازمقامات عالی دولت درقاچاق مواد مخدر مشخص تر نامبرده اسمای وزير قبايل وسرحدات افغانستان، والی هلمند واحمد ولی کرزی برادر رئيس جمهورکرزی را درزمره ذکر نمود. طی دوران حاکميت مؤقت حقوق بشردرافغانستان بطور بی سابقه ای پامال گرديده است . طبق يک احصائيه يونيسف طی چند ماه سال ۲۰۰۳تنها از ولايت تخار به تعداد(۵۰ ) طفل ربوده شده وبخارج انتقا ل يافته است.آدم ربائی بخصوص اختطاف اطفا ل مايه تشويش مراجع بين المللی گرديد . سازمان عفو بين المللی ضمن گزارشی درمورد زنان تذکار دادکه کار دراين عرصه بخوبی پيش نرفته حقوق زنان درسيستم قضائی افغانستان تأمين نشده بلکه به شدت پاما ل ميگردد. جبر برزنان وتجاوز جنسی برآنان ازدياد يافته حيثيت آنان محفوظ نمی باشد. کميسون حقوق بشردرگزارشی گفت که طی سه ماه تابستان سال ٢٠٠۳بيش از(۶۵٠ ) حادثه تجاوز وتخطی از حقوق بشر راتنها درشهر کابل ثبت کرده است که اکثريت آنرا کارمندان عاليرتبه دولتی مرتکب شده اند. بدين ترتيب طی سه ماه درشهر کابل درهر روز بيش ازهفت حادثه ای تخطی ازحقوق بشر صورت گرفته است .وضع اجتماعی واخلاقی مانند ديگر عرصه ها مصدوم به آزادی های فساد برانگيز ناشی ازگرايشات نوع امريکائی بوده موجب اعتراض عده ای ازعلما وروحانيون گرديد. درشهر کابل که ازلحاظ آلوده گی هوا ، آشتفتگی وضع ترانسپورت وسرک ها، کثافات، فقدان آب وبرق وعرصه خدمات صحی وتعليمی دربدترين وضع قرار دارد. مدرن ترين فراورده های خارجی بفروش ميرسد، شهري که صرفاً نوبدوران رسيده ها وتازه واردين امريکائی می توانند از آن لذت ببرند روان جوانان سرخورده ولی همه چيزآن چنان تحريک ميگردد تا تلاش ورزند بهر طريقی، مشروع يا نامشروع پول بدست آورند واز نعمات وارداتی آن بهر ه گيرند، درهوتل های لوکس وقيمتی يکباری اگر شده باشد غذا بخورند واز سرويس غذاتوسط تن فروشان نيمه عريان آمده ازخارج احساس خوشی نمايند. انواع انحرافات اخلاقی برنسل جوان سايه افگنده است . جامعه دريک رویائی دو روند متقابل ومخالف یعنی گرايشات منفی مغايرسنن، عنعنات ومعتقدات ترويج داده شده واحساس خانواده ها درقبال آينده نسل جوان درگيراست. معضله ای امنيت سرتاسری باحفظ تعهدات آغای کرزی درلويه جرگه ها مبنی بر دورساختن بارفشار سلاح داران وجنگ اوران ازشانه مردم نه تنها تأمين نشده بلکه صدهاهموطن ازاثر تکرار حوادث جنگی زنده گی شان راازدست ميدهند.
طی زمان مورد بررسی اوضاع درعرصه های اقتصادی، اجتماعی، اموراداره دولت وروابط باهمسايگان نه تنها ازمثمريت لازم برخوردار نشده بلکه فساد وبی بند وباری مزيد شيوع يافته است. رئيس دولت مؤقت درلويه جرگه اضطراری بادرک حساسيت مردم نسبت به سلطه قوماندانان وجنگ سالاران برختم بساط وبرچيدن مظالم آنان با طنين قاطع والفاظ هيجانی سخنرانی کرد، معلوم بود اين طرز بيان ديماگوژی بيش نبود، زيرا اوبه کسانی خطاب ميکرد که خوددربرابر چشمانش نشسته بودند ودرتصاميم لويه جرگه نقش تعيين کننده داشتند، آن حرفها يکنوع دفع الوقت دربرابر خواسته های مردم بود. مشکل عدم تشکيل اردو درمطبوعات ملی وبين المللی مورد بحث قرار داشت، مردم افغانستان تشکيل اردوی ملی رابه حيث هستهء اصلی تشکيل دولت ميدانند که استقرار صلح وثبات رادر کشور تضمين می نمايد، عدم ايجاد اردوی منظم ونيرومند نمونه ای از ناتوانی وناکامی حکومت کرزی دراين عرصهء مهم تلقی ميگردد. وضع اقتصادی مردم بخصوص دهقانان بسيار تأسف انگيز است. وضع آشفته ء زراعت توأم با خشکسالی های پی در پی باعث گرديده است تا مردم ازمحلات به شهرهابه خصوص شهر کابل روآورند درحاليکه مؤسسات صنعتی فلج بوده شهر ها مملو ازبيکاران گرديده است ازاين جهت سطح جنايات، امور غير قانونی واشتغا ل به کار های خلاف بلند رفته است که دراين ميان شبکه های قاچاقبران وجلابان مواد مخدر ازاين نيروی بيکاران ومحتاجان استفاده اعظمی می نمايند.تجاروسرمايداران ملی ازحکومت سه ساله مؤقت دل خوش ندارند برطبق گزارشات درمطبوعات جهان درطول اين مدت تنها درمنطقه ای پارک های صنعتی پلچرخی(۸٠%) کارگران کارهای شان راترک کرده اند. مالکان فابريکه ها طی گردهمائی سياست اقتصادی دولت مؤقت را غلط وخلاف منافع ملی ارزيابی نمودند. برطبق فيصله های کنفرانس توکيو( ۶٠% ) کمکهای خارجی برای N.G.O.ها و( ۴٠% ) برای دولت اختصاص داده شده که خود نمايانگر يک سياست غرض آلود وغير صادقانه می باشد. دست N.G.O ها بارها ازدولت بالاتر شده اين مؤسسات مشخص مربوط به خانواده هادر حيف وميل پول های داده شده است و بابی رحمی وبی مسؤليتی تمام عمل می نمايند ومردم افغانستان بادست های خالی بارممنونيت راتحمل می کنند زيرا ازاين پول های بادآورده به N.G.O ها دراعمار مجدد کشور به اندازهء غد ودی ازگاو به مصرف نمی رسد.
بعد ازلويه جرگه اضطراری اعتبار سياست خارجی افغانستان ازحدت افتاد، مصروفيت های اشغال امريکا درعراق، اعتراضات بين المللی بخصوص فرانسه ، جرمنی ، روسيه، چين وممالک اسلامی عليه تجاوز برعراق سبب شد تا امريکا وانگليس توجه بيشتر به عراق مبذول دارند. دراجلاس ملل متحد سپتمبر سال٢٠٠۳ همانطوريکه بوش باسردی رهبران جهان مواجه شد به کرزی نيز توجه قبلی مبذول نگرديد. او دراول کانديد به جايزه صلح نوبل اما باعدم کاميابی اش دراستقرار صلح درکشور به حصول آن نايل نيامد. هنوز همسايگان افغانستان درمورد کشور عميقاً حسن نيت ندارند بلکه درترصد حصول اهداف خويش اند، سياست تخريب وتفرقه ازجانب برخی کشور های همسايه ادامه دارد ودولت درجلوگيری ازآن موفقيتی بدست نياورده است. درچنين حالت آشفته ونامطمئن برای مردم فورماليزم اقدام به تطبيق نسخه های صادراتی غرض اتخاذ تصاميم بزرگ ادامه داشت . کار لويه جرگه قانون اساسی ظاهراً به شکل انتخابی روی دست گرفته شده مسوده قانون اساسی جديد به اختيار مردم قرار گرفت . درشرايط سلطهء قوماندانان درمحلات دراجرای هرگونه اکت دموکراسی جز منفعت وصلاحيت قوماندان ارادهء مردم نمی تواند تمثيل گردد. امريکا که دروضع پيچيدهء جنگ عراق وعدم مؤفقيت حکومت مؤقت درافغانستان قرار داشت تلاش نمود تا بااتکا به جنگسالاران حداقل دستاوردی داشته باشد که از آن درکارزار انتخابات سا ل ٢٠٠٤ رياست جمهوری بوش استفاده نمايد روی اين ملحوظ بدون اينکه موقف تفنگداران درمحلات تغيير يابد انتخابات لويه جرگه وتصويب قانون اساسی را دريک فضای مسلط حالت جنگی آغاز کرد. ناهنجاری ها درجريان کار لويه جرگه وضاحت داد که باحفظ نقش بلند جنگسالاران نيروی فشار عقب پرده برپيشبرد کار لويه جرگه اعمل نفوذ بيشتر می نمود وقانون اساسی که هنوزعده ای برآن گفتنی ها دارند وتصويب آن مورد سوال حقوقی است تصويب شده اعلان گرديد. درپرتو قانون اساسی انتخابات رياست جمهوری راه افتيد وبالاخره آغای کرزی برای پنج سا ل ديگر زمام امور کشور رابه اختيار درآورد . مردم افغانستان که بنابرعوامل متعدد خارجی وداخلی ونااميدی های ناشی ازحوادث ناگوار گذشته به هرحادثه ای چشم اميد می دوزند، توقع داشتند تصويب قانون اساسی که برای دولت صبغه قانونی اجراات را میدهد روزنه ای برای تحقق اميد های شان باز نمايد اما تاکنون چنين نه شده است ، بازچشم اميد به انتخابات رياست جمهوری دوختند وباآرزوی ختم حالت موجوده وايجاد شرايط مطمئن زنده گی به پاي صندوق های رأی رفتند وبا ترس از احيای مجدد بنياد گرائی به کانديدای کرزی رای دادند، به لويه جرگه ها چشم بسته بودند، شايد به انتخابات پارلمانی دل به بندند امادرحادثه تيرآرزو های شان به هدف نخورده با يأس ونا اميدی توأم باشک منطقی به کرده ها وناکرده ها نگريسته اند. مردم می خواهند شرايطی ايجاد کردد تاخود برسرنوشت خويش وکشور خويش مسلط شده حکم برانند وازحضور آمرانه بيگانگان وديکته های آنان رهائی يابند، از خطرات احيای مجدد حالات اسف بار قرون وسطائی گذشته مصئون بمانند، راه ها وطرق سالم بهبود امور برای حال وآينده تأمين گردد، نظم لازم درزنده گی اجتماعی ايجاد شده اداره ای سالم به ميان آيد، شعار های فريبنده وبعضاً گزافه گوئی هاديگر خاک به چشم شان نيندازد، امنيت سراسری تأمين گردد، اردوی محافظ حيثيت و وقارملی تأمين وحد اقل اميد برای دور نمای فرزندانشان وجودداشته باشد.
بادرنظر داشت سياست های خارجی درمورد افغانستان واستراتيژی های نظامی واقتصادی وبادرنظرداشت اجراات سه سال گذشته که درآن آغای کرزی رئيس دولت مطلق العنان، بدون صدراعظم وفاقد پارلمان بوده ودربرابرهيچ مقامی جوابده نبوده بابرخورداری از حمايت بزرگ پولی ونظامي امريکا چيزی ازپيش برده نتوانست، اين سوال که سالهای بعدی سالهای حد اقل تحقق آرزوهای مردم وتعهدات سپرده شده خواهد بود ياخير ؟ هنوز پابرجاست ./
January 9th, 2005


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
گزیده مقالات